Na pierwszy rzut oka, zmiany w ustawie o systemie oświaty są obszerne – o czym świadczy liczba zmienianych artykułów w ustawie z 7 września 1991 r. Generalnie jednak, chodzi o dwie, ważne zmiany systemowe. Pragnę je dla jasności obrazu szerzej przywołać.
Pierwsza zmiana dotyczy odejścia od sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej – te sprawdziany tak naprawdę poza oceną szkoły, nie wnosiły niczego, a wywoływały dodatkowy stres dla dzieci i takież dodatkowe wydatki finansowe. Dodam, że przystąpienie do tego sprawdzianu było warunkiem ukończenia szkoły podstawowej, mimo że wyniki sprawdzianu nie były brane pod uwagę przy przyjmowaniu uczniów do gimnazjów, oprócz rekrutacji do szkół dwujęzycznych, międzynarodowych oddziałów oraz do klas sportowych. Ta ważna zmiana zostanie wprowadzona już w roku szkolnym 2016/2017. Oczywiście, organy prowadzące będą mogły ustalić zasady rekrutacji do szkół innych. Dzisiaj już wiemy, że gimnazja będą wygaszane, dlatego zapewne zostaną wprowadzone egzaminy wstępne do liceów, techników i szkół zawodowych – jak to było dawniej.
Druga zmiana dotyczy arbitrażu przy egzaminie maturalnym. Ustawa powołuje Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego do rozpatrywania odwołań od decyzji dyrektorów okręgowych komisji egzaminacyjnych. Już obecnie maturzysta ma prawo wglądu w swoją pracę maturalną i może do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej składać wniosek o ponowną weryfikację punktów, jeżeli uważa, że ta punktacja została źle dokonana. Jednak obecnie decyzja dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej była ostateczna. Według ustawy, to kolegium arbitrażu powołane przy dyrektorze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, złożone z niezależnych ekspertów, wyda ocenę, która będzie oceną ostateczną.
W tej kwestii ustawa wprowadza możliwość wykonania fotografii pracy egzaminacyjnej podczas dokonywania wglądu. Do tej pory taki wgląd odbywał się w obecności pracownika okręgowej komisji egzaminacyjnej i absolwent, abiturient mógł zrobić jedynie notatki. Moim zdaniem, utworzenie niezależnego Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego działającego przy dyrektorze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, którego zadaniem będzie rozpatrywanie odwołań, przyczyni się do poprawy jakości sprawdzania zadań maturalnych, a tym samym zadowoli młodych ludzi w tym zakresie, m.in. dzięki fotografowaniu swoich prac.
W innych rozwiązaniach ustawa porządkuje szereg kwestii, które były przedmiotem różnych wniosków do ministerstwa, pism, a także wyników pokontrolnych Najwyższej Izby Kontroli i innych organów państwa, w tym Trybunału Konstytucyjnego. M.in. ustawa doprecyzowuje przepisy dotyczące zapewnienia uczniom podręczników i materiałów edukacyjnych na różnych etapach kształcenia, uczniom w szkołach powszechnych, a także uczniom niepełnosprawnym. W tym temacie, dodam, od 1 września 2016 r. wprowadza się możliwość, by dyrektorzy szkół podstawowych i gimnazjów mieli możność zakupu podręczników lub materiałów edukacyjnych do nauki danego języka obcego nowożytnego według stopnia zaawansowania znajomości tego języka.
Tu przypomnę, że koszty podręczników, zwłaszcza do nauki języków obcych, są bardzo duże i nierzadko z tego powodu rodzice nie kupują tych podręczników. Proponowane zmiany ułatwią uczniom niepełnosprawnym dostęp do podręczników i materiałów ćwiczeniowych w postaci elektronicznej i tym samym uatrakcyjnią naukę dzieciom i pracę nauczycielom.
Ustawa reguluje sprawy odnoszące się do naliczania dotacji dla publicznych i niepublicznych szkół, przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego. W tym temacie ustawa umożliwia przeprowadzenie rekrutacji w nowo tworzonym przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego tworzonego przez inny organ, osobę prawną niż jednostki samorządu terytorialnego. Dotąd nie za bardzo było wiadomo, na jakich zasadach ta szkoła czy to przedszkole mogłyby powstawać, nie wiadomo także, kto powinien pełnić funkcję dyrektora nowo zakładanego przedszkola.
Ustawa doprecyzowuje, które organizacje związkowe mają prawo do delegowania przedstawicieli do komisji konkursowych wybierających dyrektora szkoły. Okazuje się, że poprzednia definicja nie była do końca pewna. Związki zawodowe zgłaszały pewne uwagi. Aby nie było wątpliwości, ustawa doprecyzowuje te zapisy.
Ustawa zmienia kompetencje kuratora oświaty. Pozwala mu na to, aby opiniować arkusze organizacyjne szkół. Choć to uprawnienie kuratora pojawia się dopiero od września przyszłego roku.
Za dobre rozwiązanie należy także uznać zwiększenie uprawnień nadzoru pedagogicznego w zakresie oceny pracy dyrektorów szkół i osób pełniących funkcje dyrektorskie. Nierzadko dyrektorzy szkół byli dotąd zakładnikami jednostek samorządu terytorialnego. Inna ze zmian dotyczy dokonywania oceny pracy dyrektora przez kuratorium w porozumieniu z organami prowadzącymi. Zmiana ma służyć podnoszeniu jakości pracy szkół.
Omawiana ustawa jest od dawna oczekiwana. Wychodzi naprzeciw potrzebom zgłaszanym przez środowisko oświatowe. Na wiele zawartych w niej zmian, rozwiązań czekają od dawna uczniowie, ich rodzice, nauczyciele oraz dyrektorzy szkół. Jedną ze zmian jest przywrócenie właściwych proporcji składu komisji konkursowych dla kandydatów na dyrektorów szkół, by zrównoważyć obecność w nich przedstawicieli rodziców, kuratorów oświaty oraz samorządów.
Dobra szkoła to jest taka szkoła, która rozwija ucznia na miarę jego możliwości. Nie zawsze najlepsze szkoły to te, które mają najwyższe wyniki edukacyjne. Trzeba pamiętać, że szkoła nie tylko ma przekazywać wiedzę, ale także wychowywać, kształtować młodego człowieka, rozwijać także inne jego talenty, kompetencje i postawy.
W tym kontekście dotykamy ocena pracy dyrektora. To nie jest głównie ocena tego, czy budynek jest dobrze wyposażony, ale także ocena jakości kształcenia i wychowania. I dlatego tej oceny powinien dokonywać organ nadzoru, choć oczywiście w porozumieniu z organem prowadzącym. Taka jest normalność i logika. Szkoła służy uczniom, dzieciom, a potem ich rodzicom, a nie organom prowadzącym czy też jednostkom samorządu terytorialnego.