POLSKA RZEŹBIONA ORŁAMI

Bardzo ciekawa wystawa w Senacie – Polska rzeźbiona orłami – przypominająca historię znaku Orła Białego, który w godle pojawił się niemal u samych początków państwowości. „Oficjalnie” z koroną na czerwonym polu tarczy zdobił ceremonię koronacyjną Przemysława II na króla Polski, a także znalazł się na jego pieczęci z napisem: „Bóg przywrócił Polakom zwycięskie znaki”. Był to rok 1295. Odtąd, jak to pokazuje wystawa artysty Bogusława Niedźwieckiego, Orzeł Biały został już na stałe herbem Królestwa Polskiego, przyjmowanym kolejno przez wszystkich królów polskich. Przyozdabiano nim szaty królewskie, broń osobistą i chorągwie. Postać orła widniała na insygniach władców z dynastii Piastów, Jagiellonów, Wazów i kolejnych królów. Godło eksponowano podczas ceremonii koronacyjnych, przyjazdów dostojników zaprzyjaźnionych państw, zawierania traktatów pokojowych, obrad sejmowych, orszaków weselnych i pogrzebów. Orzeł był obecny także na chorągwiach na polu walki. Mimo zmian w jego przedstawianiu, niezmienna pozostawała jego symbolika: Orzeł Biały w koronie symbolizował państwo polskie, króla, który je uosabiał, oraz naród polski. Symbolizował siłę, potęgę, majestat i uczucia patriotyczne. Biel orła oznaczała dobro, czerwień pola – dostojność. Od roku 1990 Orzeł Biały w koronie powrócił jako godło narodowe.

W tym duchu Bogusław Niedźwiecki, artysta-plastyk, od 50 lat rzeźbi swoją kolekcję orłów z metalu w różnej postaci: płaskorzeźby, rzeźby, orły na ryngrafach z Matką Bożą Częstochowską lub Ostrobramską, orły w koronie zamawiane jako prezenty w różnych okolicznościach. Na pytanie: dlaczego orły, odpowiada, że w jego rodzinnym domu mógł wcześnie obcować z wieloma dziełami sztuki. Ojciec był malarzem i przedwojennym policjantem, koneserem sztuki, w czasie wojny ukrywał się przed wywózką i cudem uniknął losu kolegów w Katyniu.

Ponadto orzeł – jak mówi – to nasze narodowe godło od wieków. Orzeł w ponad  tysiącletniej historii Polski doświadczał wielu przekształceń, był jak żywa  tarcza historii narodu i państwa.  W zależności od epoki orzeł przybierał różne szaty, kształty  a ze względu na przemiany polityczne, rozbiory,  okupacje, zniewolenia…, dodawano mu lub odejmowano niektóre jego elementy. Np. według  heraldyków jeżeli orzeł ma zamkniętą koronę, oznacza to dowód-symbol państwa suwerennego, niezależnego od nikogo, prócz suwerena. Jeśli ponadto w zwieńczeniu ma krzyż, jest podkreśleniem, że jesteśmy narodem o korzeniach chrześcijańskich.  Jeżeli korona jest otwarta, lub orzeł nie posiada korony, to znaczy, że nie jesteśmy państwem suwerennym.

Skoro godło orła jest tak głęboko zakorzenione w polskiej historii, Bogusław Niedźwiecki na podstawie swoich twórczych inspiracji, zaczął tworzyć nowe orły, każdy z jakąś ukrytą  autorską myślą, z własną treścią w przekazie dla odbiorców, dodam, wypełnioną miłością do Ojczyzny. Widać w tym twórcze patrzenie na Polskę, na Polaków, poszukiwanie cech narodowego charakteru, kształtowanego na przestrzeni dziejów. Artysta prowadzi niejako dialog z historią, wzywając odbiorcę do aktywnego myślenia, do odczytania jego przesłania. Tak powstał narodowy panteon orłów: królewskich, hetmańskich, polskich bohaterów, różnych wydarzeń historycznych.

Mamy więc orła symbolizującego Chrzest Polski, orła Kazimierza Wielkiego, Anny Jagiellonki, Unii Lubelskiej, Jana III Sobieskiego, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Konstytucji 3 Maja, Rozbioru Polski, Księstwa Warszawskiego, Niewoli Narodowej – orzeł z lat niewoli widoczny jest zza krat, Powstania Listopadowego, Powstania Wielkopolskiego, Września 1939 r., Mordu Katyńskiego, Żołnierzy Cichociemnych, Bitwy pod Monte Cassino – na którym godło opatulają maki i krzyże poległych żołnierzy gen. Władysława Andersa., orzeł Powstania Warszawskiego, Polaków na Zachodzie, Żołnierzy Wyklętych, PRL-u, Solidarności, Matki Boskiej Licheńskiej z orłem na piersiach, Matki Boskiej Częstochowskiej, Jana Pawła II, płk. Ryszarda Kuklińskiego, kard. Stefana Wyszyńskiego, bł. ks. Jerzego Popiełuszki, św. Maksymiliana Marii Kolbe, prezydenta prof. Lecha Kaczyńskiego i wiele innych.

Orły Bogusława Niedźwieckiego zachwycają precyzją wykonania i pięknem wyrazu. Ujmują ważne wydarzenia historii naszej Ojczyzny – i to jest istotą ich przekazu artystycznego, dzięki czemu stanowią znaczącą myśl historyczną, a zarazem pamiątkowy przekaz dla obecnych i potomnych o tym, co naprawdę ważnego dokonywało się przez wieki, i dokonuje obecnie w historii Polski. Orły Niedźwieckiego zmuszają oglądającego do refleksji, do sięgnięcia myślami w głębię ukrytej treści. Te orły to więc nie tylko twórcze ornamenty, ale zaadresowane do pokoleń Polaków pamiątki chlubnej, ale i dramatycznej naszej przeszłości.